نیتریک اسید

نیتریک اسید:
اسید نیتریک ،جوهر شوره ،ازوتیک اسید یا اسید ازوتیک، نیترات هیدروژن با فرمول HNO3 که ترکیب خالص آن بی‌رنگ است، اما با گذشت زمان به دلیل تجزیه به اکسید های نیتروژن و اب به مرور زردرنگ می‌شود.اسید نیتریک در آب محلول است و همچنین یک ماده اکسید کننده قوی است که بسیار خورنده و سمی باشد.
اسید نیتریک خالص (HNO3) در ۴۱٫۶- درجه سلسیوس ذوب شده، تولید مایع بی‌رنگی می‌کند، اما نسبت به درجه حرارت و درجه تابش نور بر آن، گستره رنگ آن از زرد تا قرمز متمایل به قهوه‌ای متغیر است. این تغییرات نتیجه تجزیه آن طبق واکنش زیر است: 4HNO3 → 2H2O + 4NO2 + O2 اگر غلظت اسیدنیتریک بیشتر از ۸۶٪ شود به آن اسید نیتریک دودزا ( fuming nitric acid) می‌گویند.به اسید نیتریک با غلظت بیش از ۹۵٪ اسید نیتریک دودسفید و به اسید نتیریک با غلظت بیش از ۸۶٪ اسید نیتریک دود قرمز گفته می‌شود. از این اسیدها به عنوان اکساینده در سوخت راکت استفاده می‌شود. امروزه در تولید صنعتی اسید نیتریک، امونیاک به عنوان ماده اولیه استفاده می‌شود. از نظر تاریخی، اسید نیتریک اولین بار از اثر اسید سولفاریک روی نیترات سدیم (شوره شیلی) بدست آمد. واکنش در کوره‌هایی با دمای ۱۵۰ تا ۱۷۰ درجه سانتی‌گراد صورت می‌گیرد. اسید بدست آمده، دارای غلظت ۸۳ تا ۸۶ درصد است؛ که به اسید دودکننده معروف است ورنگ این اسید قرمز تا زرد می‌باشد. Nitric Acid
کاربرد:
بیشترین مصرف نیتریک اسید در تهیه کودهای شیمیایی از قبیل کودهای نیترات ( نیترات کلسیم، نیترات آمونیوم و غیره) است. ساخت کودهای شیمیایی نیتروژن دار مانند: اوره، آمونیوم نیترات، کودهای مخلوط و… می باشد. در الکتروشیمی ، از اسید نیتریک به عنوان ماده شیمیایی دوپینگ برای نیمه هادی های آلی و در فرآیندهای تصفیه برای نانولوله های کربن خام استفاده می شود. از اثرات خورنده اسید نیتریک برای برخی از کاربردهای خاص مانند قلم زنی در چاپ ، ترشی فولاد ضد زنگ یا تمیز کردن ویفرهای سیلیکونی در الکترونیک استفاده می شود.و همینطور در جدا سازی طلا و نقره و خالص سازی فلزاتی مثل طلا و پلاتین کاربرد دارد. محتوای اسید فسفریک به غیرفعال شدن آلیاژهای آهن در برابر خوردگی توسط اسید نیتریک رقیق کمک می کند. اسید نیتریک می تواند به عنوان یک آزمایش لکه ای برای آلکالوئیدها مانند LSD مورد استفاده قرار گیرد و بسته به الکالوءید رنگ های متنوعی را ایجاد می کند.نیتریک اسید در واکنش با سولفوریک اسید یک اسید قوی تولید می‌کند که در این فرایند یون نیترونیوم فعال نیز آزاد می‌شود که در ترکیب با مواد آلی مواد منفجره قوی نظیر تی ان تی ونیتروگلسیرین و… تولید می‌کند .(فرایند نیتراسیون). همچنین یکی از مهم‌ترین واکنش‌های نیتریک اسید واکنش آن با گلیسیرین که باعث تولید نیتروگلیسیرین می‌شود. این ماده در فرآیند تولید برخی پلیمر ها نظیر پلی آمید و پلی اورتان مورد استفاده قرار می گیرد.
عوارض:
استنشاق اسید نیتریک میتواند برای پوست دستگاه تنفس مضر و سبب اسیب به چشم ها زمینه سرطان شود. توصیه می شود نکات ایمنی را هنگام استفاده از این ترکیب رعایت کنید.