سدیم کربنات:
سدیم کربنات و یا کریستال سودا، Na2CO3 یک نمک سدیم است که ازترکیب آن با کربنیک اسید تولید میشود. همه اشکال آن نمکهای سفید و محلول در آب هستند که محلولهای قلیایی متوسطی را در آب تولید میکنند. کربنات سدیم به دو دسته سبک و سنگین تقسیم بندی می شود که هر دو شکل آن کاربردهای متفاوتی دارند. این دو ترکیب به لحاظ شیمیایی تفاوتی در ساختار مولکولی خود ندارند و از این لحاظ کاملا یکسان هستند. تنها تفاوت آن ها در چگالی و اندازه کریستال های آن ها و در واقع خواص فیزیکی شان است. این ماده بهطور سنتی از خاکستر گیاهانی که در خاکهای غنی از سدیم رشد میکنند استخراج میشدهاست. سدیم کربنات در مقادیر زیاد توسط فرایند سلوی از سدیم کلرید و اهک تولید میشود.سدیم کربنات در آب محلول است. اما بهطور طبیعی در بخشهای خشک، به خصوص در رسوبهای معدنی شکل گرفته از تبخیر آب دریاچه ها یافت میشود. رسوبات معدنی نمکهای قلیایی طبیعی، ترکیبی از سدیم کربنات و سدیم بی کربنات است که از کف دریاچههای خشک شده موجود در مصر از زمانهای گذشتهاستخراج میشدهاست تا در تهیه مومیایی و نیز ساخت ابتدایی شیشه استفاده شوند. سدیم کربنات به سه صورت ترکیب هیدراته شناخته شدهاست: سدیم کربنات ۲ آبه، سدیم کربنات ۷ آبه و سدیم کربنات تک ابه.سدیم کربنات
کاربرد ها:
عمده کاربرد سدیم کربنات در تولید شیشه است. چنانچه سدیم کربنات را در دماهای بسیار بالا حرارت دهیم، و آن را با ماسه و کلسیم کربنات ترکیب کنیم و سپس به سرعت آن را سرد کنیم، محصول ما شیشه خواهد بود.یکی از مهم ترین موارد کاربردی سدیم کربنات، صنایع شیشه گری است. کربنات سدیم به عنوان روان کننده سیلیس در صنایع تولید شیشه عمل می کند. این ترکیب می تواند نقطه ذوب مخلوط را افزایش دهد بنابراین به عنوان کمک ذوب عمل می کند. سدیم کربنات، ملایم و محلول در آب است، بنابراین مقداری کربنات کلسیم به مخلوط مذاب اضافه می شود تا شیشه نامحلول شود. سدیم کربنات همچنین به عنوان یک باز نسبتاً قوی در بسیاری از موارد به کار میرود. برای مثال، به عنوان تنظیم کننده PH جهت حفظ پایداری شرایط قلیایی لازم برای عملکرد اکثر عوامل تولیدکننده از این ترکیب استفاده میشود.به عنوان یک افزودنی رایج در مخازن شهری جهت خنثیسازی اثر اسیدی کلر و افزایش PH به کار میرود. در آشپزی، گاهی اوقات به عنوان یک جایگزین برای سدیم هیدروکسید برای قلیایی کردن به خصوص در چوب شور (نان نمکی) به کار میرود. این خوراکها با یک محلول ماده قلیایی عمل آوری میشوند تا PH سطح ماده غذایی را تغییر کند که این سبب برشتگی بیشتر آن میشود. در کارگاههای آجرپزی از سدیم کربنات به عنوان عامل خمیرکننده استفاده میشود تا حجم آب مورد نیاز جهت قالبگیری خاک رس کاهش یابد. همچنین از آن برای تهیه فوری ماکارونی استفاده میشود.از کربنات سدیم برای تولید بیکربنات سدیم استفاده می شود. همچنین در تهیه بوراکس و بی سولفیت سدیم نیز از این ترکیب استفاده می شود.در تهیه صابون های و مایعات ظرفشویی و پودرهای لباسشویی برای ایجاد کف بیشتر و از بین بردن لکه ها استفاده می شود. همچنین در شامپوها به عنوان تنظیم کننده pH و در تولید خمیر دندان کیفیت پاک کنندگی و رفع جرم دندان را بالا می برد. این ماده شیمیایی برای تنظیم PH شامپو نیز به کار می رود.کربنات سدیم در صنعت آجرسازی به عنوان ماده مرطوب کننده مورد استفاده قرار می گیرد تا میزان آب مورد نیاز برای شکل گیری رس را کاهش دهد و همچنین در تصفیه روغن های گیاهی به عنوان عامل جداکننده اسیدهای چرب آزاد عمل می کند.
عوارض:
استنشاق کربنات سدیم می تواند اثراتی نامطلوب مانند تحریک سیستم تنفسی، سرفه، تنگی نفس و ورم ریوی به وجود آورد. اگر حالت تهوع و یا استفراغ تغییر سطح هوشیاری و یاسوزش و حتی سوختگی در دهان و اسهال داشتید حتما به دکتر متخصص مراجعه کنید. برای حفظ سلامتی خود در هنگام تماس و کار با سدیم کربنات از عینک، دستکش، پوشش آزمایشگاهی و ماسک استفاده کنید.
سدیم کربنات

14
دی